Filtr powietrza to jeden z bardziej istotnych elementów układu dolotowego samochodu. Jego podstawowym zadaniem jest ochrona silnika przed uszkodzeniem, przenikającego do silnika pyłu, piasku, owadów czy resztek roślin.
Jeśli filtr jest uszkodzony, drobiny te wraz z olejem trafiają do obszaru silnika, co może powodować szybsze zużycie się jego elementów. Mogą one również uszkodzić wrażliwy na zanieczyszczenia, przepływomierz powietrza, który umiejscowiony jest między filtrem a przepustnicą. Uszkodzony filtr zakłóca prace silnika, gdyż czujnik, który jest umieszczony w przepływomierzu, rejestruje skład, ilość oraz gęstość powietrza, które dostaje się przez niego, obliczając zawartość tlenu potrzebnego do utworzenia mieszanki w komorze spalania. Jeśli czujnik otrzyma błędne informacje, praca silnika zostanie zakłócona. Wówczas silnik nie będzie pracował na pełnych obrotach oraz jego moc zmniejszy się do drastycznie niskiego poziomu.
Pory w filtrze są bardzo małych wielkości, przez co szybko się zatykają, powodując zmniejszenie ilości tlenu dostarczonego do silnika. Konsekwencją tego jest również zwiększenie zużycia paliwa. Komputer który rejestruje prace silnika, otrzyma informacje o niedoborze któregoś ze składników mieszanki. Wtedy zostanie przełączony w tryb awaryjny, zwiększając ilość paliwa dostarczonego do komory silnika.
Na rynku możemy spotkać dwa typy filtrów. Są nimi filtry naturalne, wykonane z celulozy oraz filtry sztuczne, wytwarzane z włókien sztucznych takich jak np. poliester.
Włókna sztuczne (gradientowe) w porównaniu ze standardowymi włóknami na bazie celulozy separują cząsteczki lepiej o około 50%. W przyszłości różnica ta wyniesie nawet do 150%.
Obecnie filtry uzyskują bardzo wysoki stopień sprawności, który waha się w granicach 99,5%. Wszystko to dzięki producentom, którzy starają się, by materiał z którego wykonane są filtry, cechował się maksymalną wytrzymałością, przy zachowaniu najlepszych właściwości pochłaniająco-separujących.
Budowa standardowego filtra powietrza opiera się na materiale falistym, którego cechuje największa gramatura w stosunku do najmniejszej przestrzeni montażowej. Musi on być odporny na wilgoć, olej oraz zróżnicowaną temperaturę. Jakość filtra ocenić można również na podstawie jego wytrzymałości na przebicie, rozerwanie, zginanie, wysokość jakości filtracji oraz grubości włókien.
Okres użyteczności standardowego filtra powietrza nie powinien być większy niż 30 tys. km. Oczywiście wszystko jest zależne od warunków w jakich się poruszamy oraz od częstości używania samochodu. Filtr w samochodzie, który jest używany na bocznych drogach, drogach nieutwardzonych, będzie się szybciej zużywał w stosunku do filtra, który jest zamontowany w samochodzie używanym na drodze asfaltowej. Natomiast w mieście nasz filtr powietrza narażony jest na częste postoje, częste gaszenie oraz uruchamianie silnika, przez co szybciej nabiera zanieczyszczenia z powietrza. Ze względu na starzenie się i kruszenie włókien celulozowych zaleca się, aby okres eksploatacji naturalnego filtra powietrza również nigdy nie przekraczał 3 lat, nawet przy stosunkowo małych przebiegach. Duże obciążenie termiczne i mechaniczne może być bowiem przyczyną uszkodzeń filtra a w konsekwencji spadku jego wydajności.